Politiek in Indonesië

De politiek van Indonesië vindt plaats in een kader van een presidentiële representatieve democratische republiek, waarbij de president van Indonesië zowel staatshoofd is en hoofd van de regering, een meerpartijenstelsel. Indonesië wordt geregeerd aan de hand van een grondwet uit 1945 die gebaseerd is op vijf principes: het monotheïsme, humanisme, nationale eenheid, de representatieve democratie op basis van consensus, en sociale rechtvaardigheid. Deze uitgangspunten zijn vastgelegd in de staatsideologie, de ‘Pancasila’ (een term uit het Sanskriet die oorspronkelijk verwijst naar een boeddhistische ethische code).

Sinds 1999 heeft de grondwet een aantal wijzigingen ondergaan. De belangrijkste organen van de staat zijn: de People’s Consultative Assembly (MPR), het presidentschap, het House of Peoples’ Representatives (DPR), de Regional Representatives’ Council (DPD), het Supreme Court en de State Audit Board (BPK). Onder het bewind van Soeharto werden deze instellingen ondergeschikt gemaakt aan het presidentschap.

Het Parlement van Indonesië

Sinds 1999 is de kracht van de DPR toegenomen en zijn de bevoegdheden van het presidentschap beperkt. De ambtsperiode van een presidentschap is nu beperkt tot twee termijnen van vijf jaar en zijn wetgevende bevoegdheden zijn gereduceerd. Alle nieuwe wetten moeten nu eerst door de DPR worden goedgekeurd, al behoudt de president nog wel het recht om het kabinet (in overleg met de DPR) te selecteren. Verdere wijzigingen van de grondwet, aangenomen in 2002 op de jaarlijkse zitting van de MPR, hebben de weg vrijgemaakt om de president en vice-president door de bevolking gekozen te laten worden sinds 2004. Voor 2004 benoemde de MPR, het hoogste orgaan van de staat, de president en vice-president rechtstreeks.

Tijdens het Soeharto tijdperk bestond de MPR uit 500 leden van de DPR (waaronder 38 niet-gekozen leden van het leger en de politie) en 200 regionale en belangengroep vertegenwoordigers. Het kwam iedere vijf jaar bijeen om de Broad Guidelines of State Policy (GBHN) wettig goed te keuren en om de president en vice-president te kiezen. Sinds 2004 wordt de MPR gevormd door middel van een gezamenlijke zitting van de DPR (zonder afspraken met veiligheidstroepen) en de DPD. Verkiezingen voor de DPR en de DPD worden iedere vijf jaar gehouden, met zetels die op grond van een ingewikkeld systeem van indirecte evenredige vertegenwoordiging worden verdeeld en waarbij een onevenredig groot aantal zetels worden gegeven aan de buitenste eilanden van Indonesië.

De DPR, die nu bestaat uit 550 zetels, heeft altijd het recht gehad om wetsvoorstellen in te dienen, maar deed dit nooit tijdens de Soeharto jaren. Wetsvoorstellen worden voorgelegd aan de DPR en doorlopen vier fasen: een toelichting op de voorgestelde wetgeving, een algemeen debat, discussies tussen de betrokken commissies en de overheid, en een laatste debat met stemming. Elke wetgeving die is goedgekeurd, wordt vervolgens doorgegeven aan de president ter verordening. De president kan echter gebruik maken van de directe wetgevende bevoegdheden in tijden van een vermeende nationale noodsituatie.

De DPD bestaat uit 128 direct gekozen vertegenwoordigers uit de 33 provincies van Indonesië en heeft beperkte formele bevoegdheden. Het heeft geen recht om een veto uit te spreken bij een wetgeving, en kan alleen wetten voorstellen aan de DPR, deze wetten bespreken en vervolgens toezicht houden op de uitvoering hiervan als ze worden goedgekeurd. Bovendien worden deze rollen beperkt tot wetgevingen voor specifieke regionale onderwerpen. De DPD is momenteel aan het lobbyen om haar bevoegdheden uit te breiden.

Alle 33 provincies worden geleid door een gouverneur, die verantwoording moet afleggen aan de president via het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Ook vertegenwoordigt de gouverneur de centrale overheid in zijn provincie. De centrale overheid heeft van oudsher benoemde gouverneurs, maar sinds 2005 worden er rechtsreekse verkiezingen gehouden voor het ambt van de gouverneur.